အေရွ႔ပိုးကရင္မ်ား အျမတ္တႏုိး ထိန္းသိမ္းျမွင္႔တင္ေသာ ရုိးရာဓေလ႔မ်ားအနက္ ႀသပြဲ (ေခၚ) ေတးသီခ်င္း သီဆိုပြဲသည္ တစ္ရပ္အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ႏႈတ္မႈသီခ်င္းသီဆိုရာတြင္ ၾသပြဲသည္ ေရွးအက်ဆံုးျဖစ္သည္။ ၾသပြဲကို အေရွ႔ပိုးကရင္စကားျဖင္႔ (ဆု္အာင္လင္) ဆအိုင္ေလာင္ ဟူ၍ေခၚၾကသည္။ အခ်ဳိ႔ေဒသတြင္ (ထါေခါဟ္ပြယ္) ထာခိုးပြယ္ ဟူ၍လည္းေခၚၾကသည္။ အေရွ႔ပိုးကရင္အေခၚ ဆအိုင္ေလာင္ သည္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္း ဟူ၍ အဓိပၸာယ္ရသည္။ တနည္းမွာ ကိုယ္ကာယ ၾကံ႕ခိုင္မႈကို အလွျပျခင္း ဟူ၍လည္းမွတ္ယူႏုိင္သည္။ ထာခိုးပြယ္ သည္ ေတးသီဆိုပြဲဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ၾသပြဲကို (ဃွဳဲးလင္ဖ၀္႔ခႜီ႔) ဟီြးေလာင္ေဖာ႔ခလီ႔ (ေခၚ) ေမတၱာပန္းမ်ဳိးေစ႔ၾကဲတဲ႔ပြဲ ဟူ၍လည္းေခၚၾကသည္။
သမိုင္းအရ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အေရွ႔တရုတ္ျပည္ ယန္စီျမစ္အနီး ေတာေတာင္မ်ားတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ႔စဥ္က အဓိက ေတာင္ယာကို လုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကသည္။ ေတာင္ယာစပါးကို ရိတ္သိမ္း၍ တလင္းမ်ားတြင္ စပါးမ်ားကိုေျခြခ်နယ္သည္႔အခါ ညီညာကခုန္၍ ေတးကဗ်ာမ်ားကို သီဆိုၾကသည္။ ထိုသို႔ဆိုၾကရာတြင္ လုလင္ပ်ဳိတို႔ကတစ္ဖက၊္ လံုေမပ်ဳိတို႔ကတစ္ဖက္ အေမးအေျဖသီခ်င္းျဖင္႔ သီကံုး၍ သီဆိုၾကသည္။ တစ္ဖက္ႏွင္႔တစ္ဖက္ ေတးၿပိဳင္ေသာသေဘာျဖင္႔ လကၤာ၊ ကဗ်ာ၊ စကားထာမ်ားကို သီခ်င္းဖြဲ႔၍ ဆိုၾကသည္။ ထိုမွ ေတးသီပြဲ သို႔မဟုတ္ ၾသပြဲသည္ တည္ရွိလာေၾကာင္း ဆိုစမွတ္ျပဳၾကသည္။
ၾသပြဲသည္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ အပ်ဳိလူပ်ဳိပြဲျဖစ္သည္။ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ား မိတ္ဆက္ေပးျခင္း အခ်င္းခ်င္းရင္းႏွီးမႈရွိေစျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ က်င္းပၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ အပ်ဳိလူပ်ဳိမစစ္သူမ်ား၊ တစ္ခုလပ္၊ မုဆိုးဖိုမ်ား၊ မုဆိုးမမ်ား ပါ၀င္သီဆိုခြင္႔ မရွိေခ်။ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ားတြင္ အပ်ဳိလူပ်ဳိပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း လူမႈေရးအမည္ပ်က္ ရွိဘူးပါက ပါ၀င္ခြင္႔မျပဳၾကေခ်။ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ ညအခါ၌သာ က်င္းပၾကသည္။ က်င္းပရာမွာလည္း တစ္ညသာျဖစ္သည္။ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ သာေရးနာေရးပြဲ၊ အလွဴပြဲ၊ ရွင္ျပဳပြဲ၊ မည္သည္႔ပြဲမဆို က်င္းပ၍ရႏုိင္သည္။
ေရွးအခါက ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ဓာတ္မီးမ်ား၊ လွ်ပ္စစ္မီးမ်ား မထြန္းညွိႏုိင္ေသး၍ ညအခါ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ မီးတုတ္၊ မီးတိုင္မ်ားထြန္းျခင္း၊ မီးဖိုျခင္းျဖင္႔ အလင္းေရာင္ရေအာင္ ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ၾသပြဲက်င္းပႏုိင္ေရးအတြက္ က်င္းပမည္႔ ရြာခံအပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔က ထင္းေခ်ာင္းမ်ား၊ မီးတိုင္မ်ားကို ႀကိဳတင္စုေဆာင္းထားၾကရသည္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ စေတာင္းကင္းမီး (ဓာတ္မီး) ကို အလင္းေရာင္အတြက္ အသံုးျပဳၾကသည္။
ၾသပြဲက်င္းပမည္႔ရြာသည္ အျခာနီးစပ္ေသာရြာမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ားထံသို႔ ႀကိဳတင္ အေၾကာင္းၾကားရသည္။ အေၾကာင္းၾကားရာတြင္ ဖိတ္ၾကားသည္႔သေဘာျဖင္႔ ''ခိြက္လးဖာ႓ံင္း'' ေခၚ ''လက္ဖက္ထုပ္ကမ္းျခင္း'' ဟု ဆိုအပ္ေသာ ကြမ္းယာထုပ္မ်ားကို ေပးပို႔ကမ္းလွမ္းရေလသည္။ အျခားရြာမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ားသည္ ကြမ္းယာထုပ္ရရွိလွ်င္ ၾသပြဲရွိေၾကာင္း သိရွိၾကရေလသည္။
ခိြဳက္လားဖာဘြန္း ေခၚ လက္ဖက္ထုပ္ကမ္းရာတြင္ ပစၥည္းအရာ၀တၳဳတို႔ျဖင္႔ သေကၤတျပဳသည္။ မီးေသြးခဲကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္လာေရာက္ရန္ ဆိုလိုသည္။ ေဆးရြက္ကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ အုပ္အုပ္ကၽြပ္ကၽြပ္ လာႏုိင္ေၾကာင္းကိုဆိုလိုသည္။ ထံုးကိုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပႏုိင္ေၾကာင္း ဆိုလိုသည္။ ငရုပ္သီးကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ အျမန္လာေရာက္ရန္ ဖိတ္ေခၚသည္႔ သေဘာျဖစ္သည္။ မရမ္းရြက္ကိုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း၊ ညီညီညြတ္ညြတ္လာရန္ သေဘာျဖစ္သည္။ ဖြဲႏုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ၾသပြဲသို႔ ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမွ႔စြာ လာေရာက္ရန္ျဖစ္သည္။ သရက္ရြက္ကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ ၾသပြဲတြင္ ေစာင္႔ေနသည္ ဆိုလိုသည္။
ရပ္ေ၀းမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ား ၾသပြဲက်င္းပရာသို႔ ေရာက္ရွိသည္႔အခါ ခ်က္ခ်င္းမ၀င္ေရာက္ေသးဘဲ အျပင္တြင္ ကိုယ္႔အုပ္စုႏွင္႔ကိုယ္ ရပ္ေစာင္႔ေနၾကသည္။ ရြာခံအပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔က ထြက္ႀကိဳၿပီး အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိမ်ားက ရြာခံအပ်ဳိမ်ားႏွင္႔အတူ မီးအလင္းေရာင္ရွိရာသို႔ သြားေရာက္၍ စီတန္းထိုင္ၾကသည္။ လူပ်ဳိကာလသားတို႔ကိုလည္း ရြာခံကာလသားမ်ား သြားေရာက္ေခၚေဆာင္လာၿပီး လက္ေ၀ွ႔ေရး ၀င္ေရာက္ျပၾကသည္။
ရပ္ေ၀းမွေရာက္လာေသာ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားသည္ လက္ေ၀ွ႔ေရး၀င္ျပရာတြင္ ဆိုင္းခ်က္ညီညီႏွင္႔ အကၤ်ီခၽြတ္ ခါးေတာင္းက်ဳိက္ၿပီး အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ ေယာက်္ားပီသေၾကာင္း တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္ လက္ေ၀ွ႔၀င္ေရာက္ျပၾကသည္။ တန္းစီထိုင္ေနသူ အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈ၍ အကဲခတ္ၾကသည္။ ကိုယ္ခႏၶာျပည္႔ၿဖိဳးၿပီး ေယာက်္ားပီသသူတို႔ကို ၀ိုင္း၀န္းၾကည္႔ရႈ၍ မ်က္စိကစားေနၾကသည္။ ေရွးကရင္အမ်ဳိးသားမ်ား ေဆးမွင္ေၾကာင္မ်ား၊ ထိုးကြင္းမ်ားကို မထိုးမျဖစ္ထိုးၾကျခင္းမွာ ေယာက်္ားပီသေၾကာင္း ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။
ကိုယ္ခႏၶာၾကံ႔ခိုင္၍ ေယာက္်ားပီသေသာ္လည္း ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရး ၀င္ျပခြင္႔မရွိေသာ လူပ်ဳိမ်ားလည္းရွိသည္။ ထိုသူတို႔မွာ အခ်ဳိ႔က ရည္းစားထားရွိၿပီး တကယ္တမ္း လက္ထပ္ရန္ လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာထားသူမ်ား တခ်ဳိ႔မွာ တကယ္တမ္း လက္ထပ္မည္ ကတိျပဳၿပီး ခ်စ္သူရည္းစားထံမွ ကတိသစၥာအျဖစ္ ေစာင္ျဖဴလက္ေဆာင္ ရထားၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ရည္းစားက အျခားတစ္ဦးႏွင္႔ လက္ထပ္သြားသူမ်ားျဖစ္သည္။ (ဖႜံဳမူးဏင္မိက္တာ) ခ်စ္သူကစြန္႔ထားသူ ဟူ၍ ၀ိုင္း၀န္းေလွာင္ေျပာင္ၾကသည္။
ဤသည္ကို မခံမရပ္ႏိုင္သူ လူပ်ဳိအခ်ဳိ႔က တစ္ခ်ိန္က ခ်စ္သူေပးထားေသာ ေစာင္ျဖဴကို အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ မီးပံုထဲထည္႔ၿပီး မီးရႈိ႔လိုက္သည္။ ထိုသို႔ျပဳျခင္းမွာ မိမိမွာရည္းစားမရွိေတာ႔ဘဲ လူပ်ဳိအျဖစ္ရွိေနေၾကာင္း ေၾကျငာေသာ သေဘာျဖစ္သည္။ (မွတ္ခ်က္။ ။ေရွးကရင္ လူပ်ဳိအပ်ဳိမ်ားသည္ ခ်စ္သူဘ၀အျဖစ္ သံုးႏွစ္သံုးမိုး အခ်ိန္ယူၿပီးမွ လက္ထပ္ေလ႔ရွိသည္။ လက္ထပ္မည္႔အေရးကို ႏွစ္ဦးသေဘာတူသည္႔အခါ ေစာင္ျဖဴကို သစၥာကတိအျဖစ္ အခ်င္းခ်င္း လက္ေဆာင္ လဲလွယ္ထားေလ႔ရွိသည္။)
စင္စစ္အားျဖင္႔ ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ ေအာ္ပြဲ၏ နိဒါန္းအစပ်ဳိးျခင္းျဖစ္သည္။ ေယာက်္ားတို႔၏ ကိုယ္ခႏၶာၾက႔ံခိုင္ျပည္႔ၿဖိဳး၍ တင္႔တယ္ျခင္း၊ က်န္းမာသန္စြမ္းျခင္းကို အပ်ဳိစင္တို႔က ၾကည္႔ရႈမွတ္သားထားႏုိင္ရန္ ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။ တနည္းမွာ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားကို အမ်ဳိးသမီးမ်ားက အကဲခတ္ခြင္႔ ေပးထားျခင္းျဖစ္သည္။ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပ၍ၿပီးလွ်င္ အပ်ဳိစင္မ်ား ေခ်ာမေခ်ာ လွမလွကို လူပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈအကဲခတ္ခြင္႔အလွည္႔ ေရာက္လာသည္။ ထိုအခါ မိမိတို႔အ၀တ္အစားကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္၀တ္ၿပီး တန္းစီထိုင္ေနေသာ အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ၊ သံုးေယာက္တစ္တြဲ စသည္ျဖင္႔ လူးလာေလွ်ာက္၍ ၾကည႔္ရႈေလသည္။
ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ ကြင္းအလယ္၌ ထင္းမ်ားစုပံုၿပီး မီးလင္းဖိုႀကီးမ်ား ဖိုထားေလသည္။ မီးလင္းဖိုႏွင္႔ ခပ္လွမ္းလွမ္း တစ္ေနရာတြင္ ႏွဲ၊ လင္းကြင္း၊ ပတ္မ၊ ဗံုမ်ားႏွင္႔ တီးမႈတ္ေပးေလသည္။ အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိမ်ားသည္ အမ်ဳိးသားလူပ်ဳိမ်ားကို ငံ႔လင္႔ေနသည္႔သေဘာျဖင္႔ မီးပံုေဘးနားတြင္ တန္းစီ၍ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ၊ အခ်ဳိ႔သံုးေယာက္တစ္တြဲ ထိုင္ေနၾကသည္။ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားက အပ်ဳိစင္မ်ား ေခ်ာမေခ်ာ လွမလွကို လူပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈအကဲခတ္ၾကသည္။
ထိုသို႔ ေခါက္တုန္႔ေခါက္ျပန္ တြဲေလွ်ာက္ၿပီး မိမိသေဘာၾကေသာအတြဲ သို႔မဟုတ္ ဧည္႔သည္အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိေရွ႔တြင္ ထိုင္ခ်ၿပီး မိတ္ဆက္စကား ဆိုေလသည္။ မိတ္ဆက္စကားဆိုရာတြင္ အမ်ဳိးသမီးအမည္၊ ေနရပ္မ်ားကိုေမးျမန္းျခင္း၊ မိမိအမည္ေနရပ္ကို ေျပာဆိုေျဖၾကားျခင္းကို ျပဳၾကသည္။ ဤသို႔ မိတ္ဆက္စကားေျပာျခင္းကို ကရင္႔အေခၚအားျဖင္႔ (ခႜါင္ကုဦ ) ခလိုင္ေကြ (သို႔မဟုတ္) (လ၀္ဏီၟလ၀္ကုဦ) ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္း ၾသပြဲတြဲဆိုရန္ စကားဦးသန္းျခင္းျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင္႔ မိတ္ဖြဲ႔စကား စစ္ထိုးျခင္းဟူ၍လည္း ေခၚဆိုႏုိင္ပါသည္။
(ေဟွး....လိက္သိင္႔ေဖါဟ္ ယူဆု္ဖို၀္ဖင္႔ အင္းဃွဴ႔သိင္းထါင္မု္ဆံင္လင္) သိန္းငွက္ကေလးဟာ ေကာင္းကင္ယံတြင္ပ်ံ၀ဲလ်က္ ရွိေနပါသည္။ သိန္းငွက္ကေလးခိုနားလို၍ သစ္ကိုင္းကို ရွာေနပါသည္ဟူေသာ အဓိပၸာယ္သီခ်င္းျဖင္႔ သီဆိုေလသည္။
ပ်ဳိေမတို႔က မိမိတို႔ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ေသာ ေမာင္လူပ်ဳိတို႔အတြက္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး သိန္းငွက္ကေလး လာေရာက္ခိုနားႏုိင္ေၾကာင္း ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ တုန္႔ျပန္ဖိတ္ေခၚေလသည္။ မိမိတို႔ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းမရွိေသာ လူပ်ဳိေမာင္ အတြဲျဖစ္ပါက ဖိတ္ေခၚျခင္းမျပဳဘဲ ေနလိုက္ၾကသည္။
(ေဟွး...လိက္သိင္႔ေဖါဟ္ယူဆ္ုဖို၀္ဖင္႔ သာေအအွ္ဟွယ္႔ဆံင္လင္) ေ၀ဟင္မွေလျပင္းစီး၍ ပ်ံသန္းေနေသာ သိန္းငွက္ေမာင္ရယ္ ခိုနားလိုေသာႏၵရွိမယ္ဆိုပါက လာေရာက္ခိုနားႏုိင္ပါတယ္ ဟူ၍ဖိတ္ေခၚေလသည္။ ထိုအခါ လူပ်ဳိေမာင္အတြဲက ပ်ဳိေမတို႔ ေရွ႔တည္႔တည္႔တြင္ ေလးေပခန္႔အကြာ၌ ထိုင္ခ်ၾကသည္။
ထိုအခါ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အတြဲက မိမိတို႔အတြဲကို ဖိတ္ေခၚျခင္းဟုတ္မဟုတ္ မွားယြင္းေနျခင္းမ်ား ျဖစ္ေလသလား ေသခ်ာေအာင္ ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ တစ္ေက်ာ႔ေမးျမန္းျပန္ေလသည္။ ပ်ဳိေမတို႔ကလည္း အတြဲမမွားေၾကာင္း ယခုေရွ႔ေမွာက္မွာ ပ်ံ၀ဲေနေသာအတြဲျဖစ္ေၾကာင္း ပ်ဳိေမတို႔ကမိမိတို႔အတြဲေရွ႔တြင္ လာေရာက္ေတးက်ဴးေနေသာ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အတြဲကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီး တကယ္တမ္းလည္း လက္ေ၀ွ႔ေရးျပစဥ္က ရည္မွန္းထားသူျဖစ္ပါက ေတးျဖင္႔ျပန္၍ တုံ႔ျပန္ဖိတ္ေခၚေလသည္။ ေသခ်ာၿပီရွိေသာအခါ လူပ်ဳိေမာင္အတြဲတို႔က ပ်ဳိေမတို႔အတြဲေရွ႔တြင္ လာေရာက္ၿပီး ႏႈတ္ျဖင္႔ထိုင္ခြင္႔ျပဳပါရန္ ေတာင္းခံ၍ ပ်ဳိေမတို႔ကလည္း ႀကိဳဆိုေနပါတယ္ ထိုင္ပါဟူ၍ ျပန္လည္ေလာကြတ္ျပဳသည္။
ခလိုင္ေကြ ေခၚ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္းကို တစ္ေနရာၿပီးတစ္ေနရာ ထိုင္ခ်မိတ္ဆက္ရာတြင္ ရုိးရုိးစကားျဖင္႔ ဆိုျခင္းရွိသလို စကားထာ၊ ေတးလကၤာတို႔ျဖင္႔ ကြၽမ္းက်င္သလို ေထ႔ျခင္း၊ ေငါ႔ျခင္းလည္း ရွိေပသည္။ စင္စစ္ ခလိုင္ေကြကို ေတးကဗ်ာ၊ လကၤာကၽြမ္းက်င္ျခင္း၏ ႏႈတ္ေရးယွဥ္ၿပိဳင္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္္ဟု ယူဆရေပမည္။
ေယာက္်ား လူပ်ဳိေမာင္တို႔၏ ကာယဖြံ႔ထြား ႀကံ႔ခိုင္မႈကို လက္ေ၀ွ႔ေရးျပစဥ္က ျမင္ေတြ႔ခဲ႔ရၿပီးျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ေတးသီခ်င္း၊ လကၤာ၊ အေတြးအေခၚ၊ ဉာဏ္ပညာျပည္႔၀ျခင္း ရွိမရွိကို သိရွိႏုိင္ရန္ ေတးကဗ်ာ၊ လကၤာျဖစ္ေသာ ေတးသီခ်င္း သီကံုးစပ္ဆိုျခင္းျဖင္႔ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အား အရည္အေသြးကို စမ္းသပ္ၾကသည္။ ၾသပြဲမွအစျပဳ၍ ေယာက်္ားတို႔၏ ကာယစြမ္းရည္ ဉာဏ္စြမ္းအား ျပည္႔စံုမႈတို႔ကို စိစစ္ၿပီး ဘ၀ၾကင္ေဖာ္အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ျဖစ္သြားၾကသူ အမ်ားအျပား ရွိသည္။
ၾသပြဲကို အစဥ္အလာမပ်က္ က်င္းပေလ႔ရွိေသာ္လည္း မိုးစင္စင္လင္းသည္အထိ သီဆိုျခင္းမျပဳဘဲ ညသန္းေခါင္အခ်ိန္ထိသာျဖစ္ၿပီး မနက္ေလးနာရီခန္႔မွာပင္ ရပ္နားေလ႔ရွိသည္။ ရြာခံလူပ်ဳိကာလသားတို႔က ၾသပြဲသီခ်င္းစတင္ရန္ အခ်ိန္တန္ၿပီျဖစ္၍ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္းကို ရပ္ဆိုင္းရန္ ေတးသီခ်င္းဆို၍ အခ်က္ေပးေလသည္။
(ေဟွး...ယွးဖါေဍာဟ္ လင္ႏုက္ခိြက္ေ၀႔၊ ႓ႜယ္ဍၚယာ လ၀္ဏီၟလ၀္ကုဦ) အခ်ိန္အားျဖင္႔ ၾကယ္ႀကီးပင္
အေနာက္ကၽြန္းသို႔ ယြန္းရွာေလၿပီး။ ဤမွ်အခ်ိန္ထိ (ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ) မိတ္ဆက္စကားဆိုမႈကို ရပ္ဆိုင္းခ်ိန္တန္ၿပီးဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(ေဟွး ...ယွးကု္ဆင္႔ ႓ို၀္ထင္းအု္မႜံင္၊ ဖု္ယာၟသ လ၀္ဏီၟလ၀္ယွံင္) ခုႏွစ္စင္ၾကယ္ပင္ အၿမီးေထာင္၍ ေနေခ်ၿပီ။ ဒီအခ်ိန္မွစ၍ မိတ္ဆက္သမျပဳျခင္းကို ျဖတ္လိုက္ၾကစို႔။
(ေဟွး...ဆု္ယို၀္ မု္ဖင္ထင္းေ၀႔ ပု္ထုက္သ လ၀္ဏီလ၀္ကုဦ) အခ်ိန္အားျဖင္႔ မိုးေသာက္ေရာင္ျခည္ပင္ သမ္းလုေနပါၿပီ။ (ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ) မိတ္ဆက္စကား ေျပာဆိုျခင္းမွ ရုပ္သိမ္းၾကပါစို႔။
အထက္ပါအတိုင္း သတိေပးၾသသံကို လူပ်ဳိႏွစ္ဦး သို႔မဟုတ္ အပ်ဳိႏွစ္ဦးက ခပ္လွမ္းလွမ္းမွေန၍ ႏွစ္ခါသံုးခါ သီဆိုသတိေပးလိုက္ေသာ္ မိတ္႔ဖြဲ႔စကားေျပာရာတြင္ ေလရွည္ေနၾကေသာ လူပ်ဳိမ်ားသည္ အလိုက္တသိပင္ ထသြားၾကေတာ႔သည္။ စီတန္းထိုင္ေနၾကေသာ အပ်ဳိတို႔သည္လည္း ဆယိုမိုး ေခၚ ၾသသံသီဆိုရန္ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ သံုးေယာက္တစ္တြဲထိုင္၍ ဟန္ျပင္ေနၾကေတာ႔သည္။
သမိုင္းအရ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အေရွ႔တရုတ္ျပည္ ယန္စီျမစ္အနီး ေတာေတာင္မ်ားတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ႔စဥ္က အဓိက ေတာင္ယာကို လုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကသည္။ ေတာင္ယာစပါးကို ရိတ္သိမ္း၍ တလင္းမ်ားတြင္ စပါးမ်ားကိုေျခြခ်နယ္သည္႔အခါ ညီညာကခုန္၍ ေတးကဗ်ာမ်ားကို သီဆိုၾကသည္။ ထိုသို႔ဆိုၾကရာတြင္ လုလင္ပ်ဳိတို႔ကတစ္ဖက၊္ လံုေမပ်ဳိတို႔ကတစ္ဖက္ အေမးအေျဖသီခ်င္းျဖင္႔ သီကံုး၍ သီဆိုၾကသည္။ တစ္ဖက္ႏွင္႔တစ္ဖက္ ေတးၿပိဳင္ေသာသေဘာျဖင္႔ လကၤာ၊ ကဗ်ာ၊ စကားထာမ်ားကို သီခ်င္းဖြဲ႔၍ ဆိုၾကသည္။ ထိုမွ ေတးသီပြဲ သို႔မဟုတ္ ၾသပြဲသည္ တည္ရွိလာေၾကာင္း ဆိုစမွတ္ျပဳၾကသည္။
ၾသပြဲသည္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ အပ်ဳိလူပ်ဳိပြဲျဖစ္သည္။ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ား မိတ္ဆက္ေပးျခင္း အခ်င္းခ်င္းရင္းႏွီးမႈရွိေစျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ က်င္းပၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ အပ်ဳိလူပ်ဳိမစစ္သူမ်ား၊ တစ္ခုလပ္၊ မုဆိုးဖိုမ်ား၊ မုဆိုးမမ်ား ပါ၀င္သီဆိုခြင္႔ မရွိေခ်။ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ားတြင္ အပ်ဳိလူပ်ဳိပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း လူမႈေရးအမည္ပ်က္ ရွိဘူးပါက ပါ၀င္ခြင္႔မျပဳၾကေခ်။ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ ညအခါ၌သာ က်င္းပၾကသည္။ က်င္းပရာမွာလည္း တစ္ညသာျဖစ္သည္။ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ သာေရးနာေရးပြဲ၊ အလွဴပြဲ၊ ရွင္ျပဳပြဲ၊ မည္သည္႔ပြဲမဆို က်င္းပ၍ရႏုိင္သည္။
ေရွးအခါက ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ဓာတ္မီးမ်ား၊ လွ်ပ္စစ္မီးမ်ား မထြန္းညွိႏုိင္ေသး၍ ညအခါ ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ မီးတုတ္၊ မီးတိုင္မ်ားထြန္းျခင္း၊ မီးဖိုျခင္းျဖင္႔ အလင္းေရာင္ရေအာင္ ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ၾသပြဲက်င္းပႏုိင္ေရးအတြက္ က်င္းပမည္႔ ရြာခံအပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔က ထင္းေခ်ာင္းမ်ား၊ မီးတိုင္မ်ားကို ႀကိဳတင္စုေဆာင္းထားၾကရသည္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ စေတာင္းကင္းမီး (ဓာတ္မီး) ကို အလင္းေရာင္အတြက္ အသံုးျပဳၾကသည္။
ၾသပြဲက်င္းပမည္႔ရြာသည္ အျခာနီးစပ္ေသာရြာမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ားထံသို႔ ႀကိဳတင္ အေၾကာင္းၾကားရသည္။ အေၾကာင္းၾကားရာတြင္ ဖိတ္ၾကားသည္႔သေဘာျဖင္႔ ''ခိြက္လးဖာ႓ံင္း'' ေခၚ ''လက္ဖက္ထုပ္ကမ္းျခင္း'' ဟု ဆိုအပ္ေသာ ကြမ္းယာထုပ္မ်ားကို ေပးပို႔ကမ္းလွမ္းရေလသည္။ အျခားရြာမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ားသည္ ကြမ္းယာထုပ္ရရွိလွ်င္ ၾသပြဲရွိေၾကာင္း သိရွိၾကရေလသည္။
ခိြဳက္လားဖာဘြန္း ေခၚ လက္ဖက္ထုပ္ကမ္းရာတြင္ ပစၥည္းအရာ၀တၳဳတို႔ျဖင္႔ သေကၤတျပဳသည္။ မီးေသြးခဲကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္လာေရာက္ရန္ ဆိုလိုသည္။ ေဆးရြက္ကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ အုပ္အုပ္ကၽြပ္ကၽြပ္ လာႏုိင္ေၾကာင္းကိုဆိုလိုသည္။ ထံုးကိုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပႏုိင္ေၾကာင္း ဆိုလိုသည္။ ငရုပ္သီးကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ အျမန္လာေရာက္ရန္ ဖိတ္ေခၚသည္႔ သေဘာျဖစ္သည္။ မရမ္းရြက္ကိုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း၊ ညီညီညြတ္ညြတ္လာရန္ သေဘာျဖစ္သည္။ ဖြဲႏုထုပ္၍ပို႔လွ်င္ ၾသပြဲသို႔ ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမွ႔စြာ လာေရာက္ရန္ျဖစ္သည္။ သရက္ရြက္ကိုထုပ္၍ ဖိတ္ၾကားလွ်င္ ၾသပြဲတြင္ ေစာင္႔ေနသည္ ဆိုလိုသည္။
ရပ္ေ၀းမွ အပ်ဳိလူပ်ဳိမ်ား ၾသပြဲက်င္းပရာသို႔ ေရာက္ရွိသည္႔အခါ ခ်က္ခ်င္းမ၀င္ေရာက္ေသးဘဲ အျပင္တြင္ ကိုယ္႔အုပ္စုႏွင္႔ကိုယ္ ရပ္ေစာင္႔ေနၾကသည္။ ရြာခံအပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔က ထြက္ႀကိဳၿပီး အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိမ်ားက ရြာခံအပ်ဳိမ်ားႏွင္႔အတူ မီးအလင္းေရာင္ရွိရာသို႔ သြားေရာက္၍ စီတန္းထိုင္ၾကသည္။ လူပ်ဳိကာလသားတို႔ကိုလည္း ရြာခံကာလသားမ်ား သြားေရာက္ေခၚေဆာင္လာၿပီး လက္ေ၀ွ႔ေရး ၀င္ေရာက္ျပၾကသည္။
ရပ္ေ၀းမွေရာက္လာေသာ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားသည္ လက္ေ၀ွ႔ေရး၀င္ျပရာတြင္ ဆိုင္းခ်က္ညီညီႏွင္႔ အကၤ်ီခၽြတ္ ခါးေတာင္းက်ဳိက္ၿပီး အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ ေယာက်္ားပီသေၾကာင္း တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္ လက္ေ၀ွ႔၀င္ေရာက္ျပၾကသည္။ တန္းစီထိုင္ေနသူ အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈ၍ အကဲခတ္ၾကသည္။ ကိုယ္ခႏၶာျပည္႔ၿဖိဳးၿပီး ေယာက်္ားပီသသူတို႔ကို ၀ိုင္း၀န္းၾကည္႔ရႈ၍ မ်က္စိကစားေနၾကသည္။ ေရွးကရင္အမ်ဳိးသားမ်ား ေဆးမွင္ေၾကာင္မ်ား၊ ထိုးကြင္းမ်ားကို မထိုးမျဖစ္ထိုးၾကျခင္းမွာ ေယာက်္ားပီသေၾကာင္း ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။
ကိုယ္ခႏၶာၾကံ႔ခိုင္၍ ေယာက္်ားပီသေသာ္လည္း ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရး ၀င္ျပခြင္႔မရွိေသာ လူပ်ဳိမ်ားလည္းရွိသည္။ ထိုသူတို႔မွာ အခ်ဳိ႔က ရည္းစားထားရွိၿပီး တကယ္တမ္း လက္ထပ္ရန္ လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာထားသူမ်ား တခ်ဳိ႔မွာ တကယ္တမ္း လက္ထပ္မည္ ကတိျပဳၿပီး ခ်စ္သူရည္းစားထံမွ ကတိသစၥာအျဖစ္ ေစာင္ျဖဴလက္ေဆာင္ ရထားၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ရည္းစားက အျခားတစ္ဦးႏွင္႔ လက္ထပ္သြားသူမ်ားျဖစ္သည္။ (ဖႜံဳမူးဏင္မိက္တာ) ခ်စ္သူကစြန္႔ထားသူ ဟူ၍ ၀ိုင္း၀န္းေလွာင္ေျပာင္ၾကသည္။
ဤသည္ကို မခံမရပ္ႏိုင္သူ လူပ်ဳိအခ်ဳိ႔က တစ္ခ်ိန္က ခ်စ္သူေပးထားေသာ ေစာင္ျဖဴကို အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ မီးပံုထဲထည္႔ၿပီး မီးရႈိ႔လိုက္သည္။ ထိုသို႔ျပဳျခင္းမွာ မိမိမွာရည္းစားမရွိေတာ႔ဘဲ လူပ်ဳိအျဖစ္ရွိေနေၾကာင္း ေၾကျငာေသာ သေဘာျဖစ္သည္။ (မွတ္ခ်က္။ ။ေရွးကရင္ လူပ်ဳိအပ်ဳိမ်ားသည္ ခ်စ္သူဘ၀အျဖစ္ သံုးႏွစ္သံုးမိုး အခ်ိန္ယူၿပီးမွ လက္ထပ္ေလ႔ရွိသည္။ လက္ထပ္မည္႔အေရးကို ႏွစ္ဦးသေဘာတူသည္႔အခါ ေစာင္ျဖဴကို သစၥာကတိအျဖစ္ အခ်င္းခ်င္း လက္ေဆာင္ လဲလွယ္ထားေလ႔ရွိသည္။)
စင္စစ္အားျဖင္႔ ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ ေအာ္ပြဲ၏ နိဒါန္းအစပ်ဳိးျခင္းျဖစ္သည္။ ေယာက်္ားတို႔၏ ကိုယ္ခႏၶာၾက႔ံခိုင္ျပည္႔ၿဖိဳး၍ တင္႔တယ္ျခင္း၊ က်န္းမာသန္စြမ္းျခင္းကို အပ်ဳိစင္တို႔က ၾကည္႔ရႈမွတ္သားထားႏုိင္ရန္ ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။ တနည္းမွာ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားကို အမ်ဳိးသမီးမ်ားက အကဲခတ္ခြင္႔ ေပးထားျခင္းျဖစ္သည္။ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပ၍ၿပီးလွ်င္ အပ်ဳိစင္မ်ား ေခ်ာမေခ်ာ လွမလွကို လူပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈအကဲခတ္ခြင္႔အလွည္႔ ေရာက္လာသည္။ ထိုအခါ မိမိတို႔အ၀တ္အစားကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္၀တ္ၿပီး တန္းစီထိုင္ေနေသာ အပ်ဳိစင္မ်ားေရွ႔တြင္ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ၊ သံုးေယာက္တစ္တြဲ စသည္ျဖင္႔ လူးလာေလွ်ာက္၍ ၾကည႔္ရႈေလသည္။
ၾသပြဲက်င္းပရာတြင္ ကြင္းအလယ္၌ ထင္းမ်ားစုပံုၿပီး မီးလင္းဖိုႀကီးမ်ား ဖိုထားေလသည္။ မီးလင္းဖိုႏွင္႔ ခပ္လွမ္းလွမ္း တစ္ေနရာတြင္ ႏွဲ၊ လင္းကြင္း၊ ပတ္မ၊ ဗံုမ်ားႏွင္႔ တီးမႈတ္ေပးေလသည္။ အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိမ်ားသည္ အမ်ဳိးသားလူပ်ဳိမ်ားကို ငံ႔လင္႔ေနသည္႔သေဘာျဖင္႔ မီးပံုေဘးနားတြင္ တန္းစီ၍ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ၊ အခ်ဳိ႔သံုးေယာက္တစ္တြဲ ထိုင္ေနၾကသည္။ လူပ်ဳိကာလသားမ်ားက အပ်ဳိစင္မ်ား ေခ်ာမေခ်ာ လွမလွကို လူပ်ဳိတို႔က ၾကည္႔ရႈအကဲခတ္ၾကသည္။
ထိုသို႔ ေခါက္တုန္႔ေခါက္ျပန္ တြဲေလွ်ာက္ၿပီး မိမိသေဘာၾကေသာအတြဲ သို႔မဟုတ္ ဧည္႔သည္အမ်ဳိးသမီးပ်ဳိေရွ႔တြင္ ထိုင္ခ်ၿပီး မိတ္ဆက္စကား ဆိုေလသည္။ မိတ္ဆက္စကားဆိုရာတြင္ အမ်ဳိးသမီးအမည္၊ ေနရပ္မ်ားကိုေမးျမန္းျခင္း၊ မိမိအမည္ေနရပ္ကို ေျပာဆိုေျဖၾကားျခင္းကို ျပဳၾကသည္။ ဤသို႔ မိတ္ဆက္စကားေျပာျခင္းကို ကရင္႔အေခၚအားျဖင္႔ (ခႜါင္ကုဦ ) ခလိုင္ေကြ (သို႔မဟုတ္) (လ၀္ဏီၟလ၀္ကုဦ) ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္း ၾသပြဲတြဲဆိုရန္ စကားဦးသန္းျခင္းျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင္႔ မိတ္ဖြဲ႔စကား စစ္ထိုးျခင္းဟူ၍လည္း ေခၚဆိုႏုိင္ပါသည္။
(ေဟွး....လိက္သိင္႔ေဖါဟ္ ယူဆု္ဖို၀္ဖင္႔ အင္းဃွဴ႔သိင္းထါင္မု္ဆံင္လင္) သိန္းငွက္ကေလးဟာ ေကာင္းကင္ယံတြင္ပ်ံ၀ဲလ်က္ ရွိေနပါသည္။ သိန္းငွက္ကေလးခိုနားလို၍ သစ္ကိုင္းကို ရွာေနပါသည္ဟူေသာ အဓိပၸာယ္သီခ်င္းျဖင္႔ သီဆိုေလသည္။
ပ်ဳိေမတို႔က မိမိတို႔ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ေသာ ေမာင္လူပ်ဳိတို႔အတြက္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး သိန္းငွက္ကေလး လာေရာက္ခိုနားႏုိင္ေၾကာင္း ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ တုန္႔ျပန္ဖိတ္ေခၚေလသည္။ မိမိတို႔ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းမရွိေသာ လူပ်ဳိေမာင္ အတြဲျဖစ္ပါက ဖိတ္ေခၚျခင္းမျပဳဘဲ ေနလိုက္ၾကသည္။
(ေဟွး...လိက္သိင္႔ေဖါဟ္ယူဆ္ုဖို၀္ဖင္႔ သာေအအွ္ဟွယ္႔ဆံင္လင္) ေ၀ဟင္မွေလျပင္းစီး၍ ပ်ံသန္းေနေသာ သိန္းငွက္ေမာင္ရယ္ ခိုနားလိုေသာႏၵရွိမယ္ဆိုပါက လာေရာက္ခိုနားႏုိင္ပါတယ္ ဟူ၍ဖိတ္ေခၚေလသည္။ ထိုအခါ လူပ်ဳိေမာင္အတြဲက ပ်ဳိေမတို႔ ေရွ႔တည္႔တည္႔တြင္ ေလးေပခန္႔အကြာ၌ ထိုင္ခ်ၾကသည္။
ထိုအခါ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အတြဲက မိမိတို႔အတြဲကို ဖိတ္ေခၚျခင္းဟုတ္မဟုတ္ မွားယြင္းေနျခင္းမ်ား ျဖစ္ေလသလား ေသခ်ာေအာင္ ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ တစ္ေက်ာ႔ေမးျမန္းျပန္ေလသည္။ ပ်ဳိေမတို႔ကလည္း အတြဲမမွားေၾကာင္း ယခုေရွ႔ေမွာက္မွာ ပ်ံ၀ဲေနေသာအတြဲျဖစ္ေၾကာင္း ပ်ဳိေမတို႔ကမိမိတို႔အတြဲေရွ႔တြင္ လာေရာက္ေတးက်ဴးေနေသာ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အတြဲကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီး တကယ္တမ္းလည္း လက္ေ၀ွ႔ေရးျပစဥ္က ရည္မွန္းထားသူျဖစ္ပါက ေတးျဖင္႔ျပန္၍ တုံ႔ျပန္ဖိတ္ေခၚေလသည္။ ေသခ်ာၿပီရွိေသာအခါ လူပ်ဳိေမာင္အတြဲတို႔က ပ်ဳိေမတို႔အတြဲေရွ႔တြင္ လာေရာက္ၿပီး ႏႈတ္ျဖင္႔ထိုင္ခြင္႔ျပဳပါရန္ ေတာင္းခံ၍ ပ်ဳိေမတို႔ကလည္း ႀကိဳဆိုေနပါတယ္ ထိုင္ပါဟူ၍ ျပန္လည္ေလာကြတ္ျပဳသည္။
ခလိုင္ေကြ ေခၚ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္းကို တစ္ေနရာၿပီးတစ္ေနရာ ထိုင္ခ်မိတ္ဆက္ရာတြင္ ရုိးရုိးစကားျဖင္႔ ဆိုျခင္းရွိသလို စကားထာ၊ ေတးလကၤာတို႔ျဖင္႔ ကြၽမ္းက်င္သလို ေထ႔ျခင္း၊ ေငါ႔ျခင္းလည္း ရွိေပသည္။ စင္စစ္ ခလိုင္ေကြကို ေတးကဗ်ာ၊ လကၤာကၽြမ္းက်င္ျခင္း၏ ႏႈတ္ေရးယွဥ္ၿပိဳင္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္္ဟု ယူဆရေပမည္။
ေယာက္်ား လူပ်ဳိေမာင္တို႔၏ ကာယဖြံ႔ထြား ႀကံ႔ခိုင္မႈကို လက္ေ၀ွ႔ေရးျပစဥ္က ျမင္ေတြ႔ခဲ႔ရၿပီးျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ေတးသီခ်င္း၊ လကၤာ၊ အေတြးအေခၚ၊ ဉာဏ္ပညာျပည္႔၀ျခင္း ရွိမရွိကို သိရွိႏုိင္ရန္ ေတးကဗ်ာ၊ လကၤာျဖစ္ေသာ ေတးသီခ်င္း သီကံုးစပ္ဆိုျခင္းျဖင္႔ လူပ်ဳိေမာင္တို႔အား အရည္အေသြးကို စမ္းသပ္ၾကသည္။ ၾသပြဲမွအစျပဳ၍ ေယာက်္ားတို႔၏ ကာယစြမ္းရည္ ဉာဏ္စြမ္းအား ျပည္႔စံုမႈတို႔ကို စိစစ္ၿပီး ဘ၀ၾကင္ေဖာ္အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ျဖစ္သြားၾကသူ အမ်ားအျပား ရွိသည္။
ၾသပြဲကို အစဥ္အလာမပ်က္ က်င္းပေလ႔ရွိေသာ္လည္း မိုးစင္စင္လင္းသည္အထိ သီဆိုျခင္းမျပဳဘဲ ညသန္းေခါင္အခ်ိန္ထိသာျဖစ္ၿပီး မနက္ေလးနာရီခန္႔မွာပင္ ရပ္နားေလ႔ရွိသည္။ ရြာခံလူပ်ဳိကာလသားတို႔က ၾသပြဲသီခ်င္းစတင္ရန္ အခ်ိန္တန္ၿပီျဖစ္၍ မိတ္ဆက္စကားဆိုျခင္းကို ရပ္ဆိုင္းရန္ ေတးသီခ်င္းဆို၍ အခ်က္ေပးေလသည္။
(ေဟွး...ယွးဖါေဍာဟ္ လင္ႏုက္ခိြက္ေ၀႔၊ ႓ႜယ္ဍၚယာ လ၀္ဏီၟလ၀္ကုဦ) အခ်ိန္အားျဖင္႔ ၾကယ္ႀကီးပင္
အေနာက္ကၽြန္းသို႔ ယြန္းရွာေလၿပီး။ ဤမွ်အခ်ိန္ထိ (ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ) မိတ္ဆက္စကားဆိုမႈကို ရပ္ဆိုင္းခ်ိန္တန္ၿပီးဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(ေဟွး ...ယွးကု္ဆင္႔ ႓ို၀္ထင္းအု္မႜံင္၊ ဖု္ယာၟသ လ၀္ဏီၟလ၀္ယွံင္) ခုႏွစ္စင္ၾကယ္ပင္ အၿမီးေထာင္၍ ေနေခ်ၿပီ။ ဒီအခ်ိန္မွစ၍ မိတ္ဆက္သမျပဳျခင္းကို ျဖတ္လိုက္ၾကစို႔။
(ေဟွး...ဆု္ယို၀္ မု္ဖင္ထင္းေ၀႔ ပု္ထုက္သ လ၀္ဏီလ၀္ကုဦ) အခ်ိန္အားျဖင္႔ မိုးေသာက္ေရာင္ျခည္ပင္ သမ္းလုေနပါၿပီ။ (ေလာ္နင္းေလာ္ေကြ) မိတ္ဆက္စကား ေျပာဆိုျခင္းမွ ရုပ္သိမ္းၾကပါစို႔။
အထက္ပါအတိုင္း သတိေပးၾသသံကို လူပ်ဳိႏွစ္ဦး သို႔မဟုတ္ အပ်ဳိႏွစ္ဦးက ခပ္လွမ္းလွမ္းမွေန၍ ႏွစ္ခါသံုးခါ သီဆိုသတိေပးလိုက္ေသာ္ မိတ္႔ဖြဲ႔စကားေျပာရာတြင္ ေလရွည္ေနၾကေသာ လူပ်ဳိမ်ားသည္ အလိုက္တသိပင္ ထသြားၾကေတာ႔သည္။ စီတန္းထိုင္ေနၾကေသာ အပ်ဳိတို႔သည္လည္း ဆယိုမိုး ေခၚ ၾသသံသီဆိုရန္ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ သံုးေယာက္တစ္တြဲထိုင္၍ ဟန္ျပင္ေနၾကေတာ႔သည္။
ထိုသို႔ ရြာခံလူပ်ဳိမ်ားက တစ္တြဲၿပီးတစ္တြဲ တစ္ေက်ာ႔ၿပီးတစ္ေက်ာ႔ သတိေပးေတးသီျခင္းျဖင္႔ အသိေပး အခ်က္ျပျခင္းျပဳၿပီးေနာက္ လူပ်ဳိမ်ားက ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ သံုးေယာက္တစ္တြဲျဖင္႔ ကိုယ္႔အတြဲႏွင္႔ကိုယ္ မိမိႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေသာ ပ်ဳိေမမ်ားေရွ႔ ကိုးေတာင္ကြာ၊ ဆယ္ေတာင္ကြာတြင္ ပု၀ါျဖဴ (သို႔မဟုတ္) ေစာင္ျဖဴ၊ လက္ကိုင္ပု၀ါတို႔ျဖင္႔ လက္တစ္ဖက္စီကိုင္ထားလ်က္ မ်က္ႏွာကိုကြယ္ထားၿပီး ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ ဆက္သြယ္က်ဴးရင္႔လာၾကသည္။
ေတးသီခ်င္း သီဆိုရန္အစတြင္ အခ်င္းခ်င္း အမည္၊ ေနရပ္၊ စသည္မ်ားကို ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ အျပန္အလွန္ သီဆိုေမးျမန္းၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ရြာခံကာလသား၊ ကာလသမီးတို႔က ေဆးလိပ္၊ ကြမ္း၊ ေကာက္ညွင္းေပါင္း၊ေကာက္ညွင္းထုပ္တို႔ျဖင္႔ ထိုင္ေနေသာ အတြဲမ်ားေရွ႔တြင္ ခ်ၿပီး ဧည္႔ခံေကၽြးေမြးၾကသည္။
ၾသသံသီခ်င္း အျပန္အလွန္သီဆိုၾကရာတြင္ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ အမ်ဳိးအစားေလးမ်ဳိး ခြဲျခားထားသည္။ ထိုေလးမ်ဳိးအနက္ သေဘာတူသလို ေရြးခ်ယ္သီဆိုႏုိင္သည္။
(၁) ေယြဖူး ဟုေခၚေသာ ဉာဏ္စမ္းသေဘာ သက္ေရာက္ေသာ အေမးအေျဖ သီခ်င္းမ်ား။
(၂) ေယြဖါဒူး ေခၚေရေျမေတာေတာင္အလွကို ဖြဲ႔ႏြဲ႔သီဆိုထားေသာသီခ်င္းမ်ား။
(၃) လံုးခိုင္ေမး ေခၚဘာသာေရးဆိုင္ရာ ဖြဲ႔နြဲ႔ထားေသာ သီခ်င္းမ်ားႏွင္႔
(၄) ဗုဒၶ၀င္ဆိုင္ရာ သီခ်င္းမ်ားပင္ ျဖစ္ၾကပါသည္။
အထက္ပါ သီခ်င္းေလးမ်ဳိးကို စတင္သီဆိုျခင္းမျပဳမီ မည္သည္႔အမ်ဳိးအစား ယွဥ္ၿပိဳင္၍ သီဆိုလိုေၾကာင္း ၾသသံျဖင္႔ သီဆိုေမးျမန္းၾကရသည္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ပိုင္ႏုိင္မည္ထင္ေသာ သီခ်င္းသြားတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကိုေရြး၍ စတင္သီဆိုၾကရမွာျဖစ္သည္။ တစ္ဘက္က သီဆိုေမးျမန္းေသာ စကားထာ၊ စကား၀ွက္ အစခ်ီေသာ ၾသသံသီခ်င္းကို တစ္ဘက္က စကားထာ၊ စကား၀ွက္ျဖင္႔ ျပန္လည္ေျဖၾကားရသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ၾသသီခ်င္းသီဆိုရာတြင္ ၀ါရင္႔၍ ကၽြမ္းက်င္သူက ၀ကၤ၀ုတၱိအလၤကာေျမာက္ေအာင္ ဖြဲ႔ႏြဲ႔လွည္႔ပတ္ သီဆိုေသာအခါမ်ားတြင္ တစ္ဖက္က နားမလည္၍ ျပန္ေျဖမတတ္ေအာင္ ရွိတတ္သည္။
ၾသသီခ်င္းမ်ားဆိုလွ်င္ အေမးအေျဖတိက်၍ မွန္ကန္ရေပမည္။ ထြင္၍ဆိုျခင္း၊ ရမ္းသမ္းၿဖီးျဖန္းျခင္းမရေခ်။ အခ်ဳိ႔က အေမးသီခ်င္းကို မေျဖႏုိင္ပါက အနီးအနားတြင္ လာေရာက္နားေထာင္သူတို႔ထံမွ တတ္ေျမာက္သူတို႔က ကူ၍ေျပာျပသင္ေပးေနသည္။ ၾသသီခ်င္းသီဆိုေသာ ပြဲတို႔တြင္ ပရိတ္သတ္မ်ား၊ အဘိုးအဘြားမ်ားမွာ စည္စည္ကားကား လာေရာက္နားေထာင္တတ္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႔ ၾသသီခ်င္ၾကီး ကၽြမ္းက်င္သူတို႔က ေဘးနားကူသင္ျပျခင္းကို လက္မခံစတမ္း ဆံုးျဖတ္ၿပီး သူႏုိင္ကိုယ္ႏုိင္သီဆိုၾကေလသည္။
ထိုအခါမ်ဳိးတြင္ ကရင္႔ၾသပြဲမွာ လူပ်ဳိအပ်ဳိမ်ား မိတ္ဆက္ျခင္း ခ်စ္ေရးဆို ဖူးစာေရြးျခင္းအသြင္ မေဆာင္ေတာ႔ေခ်။ ကဗ်ာ၊ လကၤာ၊ ေတးသီခ်င္းတတ္ကၽြမ္းမႈ ႏႈတ္မႈၿပိဳင္ျခင္းသို႔ ကူးသြားေလသည္။ အခ်ဳိ႔ပြဲမွာ မိုးစင္စင္လင္းေသာ္လည္း အရႈံးအႏုိင္မေပးၾက၍ ယိုင္ပတ္ကာ သီဆိုေနၾကသည္။ ထိုသို႔ သီဆိုႏုိင္သူတို႔အား ပြဲဒကာမ်ား၊ လူႀကီးမ်ားက အလံစိုက္၍ ဆုမ်ား ခ်ီးျမွင္႔ေလသည္။
ေရွးအခါက ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္း ကာယၾကံ႕ခိုင္မႈ၊ က်န္းမာသန္စြမ္းမႈကို အကဲခတ္ေလ႔ရွိေသာ္လည္း ကိုလိုနီေခတ္က်ေရာက္ၿပီးသည္႔ ေနာက္ပိုင္းတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ တေျဖးေျဖးတိမ္ေကာလာၿပီး ယခုအခ်ိန္တြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ လံုး၀နီးပါးမရွိေတာ႔ေခ်။ ၾသပြဲစလွ်င္စခ်င္း ခလိုင္ေကြမွ စတင္ၾကေလသည္။ သို႔ရာတြင္ အေခၚအေ၀ၚ သံုးႏႈန္းမႈႏွင္႔ပတ္သက္၍ ဆအိုင္ေလာင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းကိုသာ သံုးစြဲေနဆဲရွိေသးသည္။
ကရင္ၾသပြဲသည္ အပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔၏ မိတ္ဆက္ပြဲ၊ ခ်စ္ေရးဆို ဖူးစာေရြးပြဲ ျဖစ္သည္႔အေလ်ာက္ အခ်ဳိ႔မွာ ၾသပြဲတြင္ သီခ်င္းသီဆို မိတ္႔ဖြဲ႔ရာမွ အစျပဳ၍ အသိမိတ္ေဆြ ျဖစ္လာၾကၿပီး ထိုမွ ခ်စ္သူဘ၀ကူးေျပာင္းကာ ဘ၀ၾကင္ေဖာ္အျဖစ္ ခရီးဆက္သြားသူမ်ားလည္း ရွိၾကေပသည္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ၾသပြဲက်င္းပျခင္းမွာ အနည္းအက်ဥ္းသာ ရွိေတာ႔သည္။ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ားတြင္ လံုးလံုးေပ်ာက္ကြယ္လ်က္ ရွိေန၏။ အခ်ဳိ႔ေသာေဒသမ်ားတြင္ ၾသပြဲကို အစဥ္အလာမပ်က္ က်င္းပျပဳလုပ္လ်က္ရွိေသာ္လည္း ေရွးယခင္က ေခတ္စားခဲ႔ေသာ သီခ်င္းႀကီးမ်ားကို လံုး၀သီဆိုေတးဖြဲ႔ႏုိင္ျခင္း မရွိေတာ႔ေခ်။ ေယြးဖူး ေခၚ ေမာင္မယ္ဘြဲ႔သီခ်င္းကိုသာ အမ်ားအားျဖင္႔ ေတးဖြဲ႔သီဆိုႏုိင္ၾကေတာ႔သည္။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အရုိးကို အရြက္ဖံုးပါက အျမစ္ပါျပဳပ္ ပင္စည္ပါခ်ဳပ္ၿငိမ္း၍ ရုိးရာဓေလ႔ အစဥ္အလာတစ္ရပ္ကို မတိမ္ေကာ မေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ ေႏွာင္းေခတ္ ကရင္လူငယ္တို႔က ဆက္လက္ထိန္းသိမ္း သင္႔ေပသည္။
(မွတ္ခ်က္။ ။ဓာတ္ပံုႏွင္႔ ကရင္႔ရုိးရာဓေလ႔ ၾသပြဲအေၾကာင္း ပို႔ေပးတဲ႔ ကိုဆုေတာင္း (ကိုးရီးယား) အား အရမ္းအရမ္းကိုဘဲ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။)
ေတးသီခ်င္း သီဆိုရန္အစတြင္ အခ်င္းခ်င္း အမည္၊ ေနရပ္၊ စသည္မ်ားကို ေတးသီခ်င္းျဖင္႔ အျပန္အလွန္ သီဆိုေမးျမန္းၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ရြာခံကာလသား၊ ကာလသမီးတို႔က ေဆးလိပ္၊ ကြမ္း၊ ေကာက္ညွင္းေပါင္း၊ေကာက္ညွင္းထုပ္တို႔ျဖင္႔ ထိုင္ေနေသာ အတြဲမ်ားေရွ႔တြင္ ခ်ၿပီး ဧည္႔ခံေကၽြးေမြးၾကသည္။
ၾသသံသီခ်င္း အျပန္အလွန္သီဆိုၾကရာတြင္ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ အမ်ဳိးအစားေလးမ်ဳိး ခြဲျခားထားသည္။ ထိုေလးမ်ဳိးအနက္ သေဘာတူသလို ေရြးခ်ယ္သီဆိုႏုိင္သည္။
(၁) ေယြဖူး ဟုေခၚေသာ ဉာဏ္စမ္းသေဘာ သက္ေရာက္ေသာ အေမးအေျဖ သီခ်င္းမ်ား။
(၂) ေယြဖါဒူး ေခၚေရေျမေတာေတာင္အလွကို ဖြဲ႔ႏြဲ႔သီဆိုထားေသာသီခ်င္းမ်ား။
(၃) လံုးခိုင္ေမး ေခၚဘာသာေရးဆိုင္ရာ ဖြဲ႔နြဲ႔ထားေသာ သီခ်င္းမ်ားႏွင္႔
(၄) ဗုဒၶ၀င္ဆိုင္ရာ သီခ်င္းမ်ားပင္ ျဖစ္ၾကပါသည္။
အထက္ပါ သီခ်င္းေလးမ်ဳိးကို စတင္သီဆိုျခင္းမျပဳမီ မည္သည္႔အမ်ဳိးအစား ယွဥ္ၿပိဳင္၍ သီဆိုလိုေၾကာင္း ၾသသံျဖင္႔ သီဆိုေမးျမန္းၾကရသည္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ပိုင္ႏုိင္မည္ထင္ေသာ သီခ်င္းသြားတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကိုေရြး၍ စတင္သီဆိုၾကရမွာျဖစ္သည္။ တစ္ဘက္က သီဆိုေမးျမန္းေသာ စကားထာ၊ စကား၀ွက္ အစခ်ီေသာ ၾသသံသီခ်င္းကို တစ္ဘက္က စကားထာ၊ စကား၀ွက္ျဖင္႔ ျပန္လည္ေျဖၾကားရသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ၾသသီခ်င္းသီဆိုရာတြင္ ၀ါရင္႔၍ ကၽြမ္းက်င္သူက ၀ကၤ၀ုတၱိအလၤကာေျမာက္ေအာင္ ဖြဲ႔ႏြဲ႔လွည္႔ပတ္ သီဆိုေသာအခါမ်ားတြင္ တစ္ဖက္က နားမလည္၍ ျပန္ေျဖမတတ္ေအာင္ ရွိတတ္သည္။
ၾသသီခ်င္းမ်ားဆိုလွ်င္ အေမးအေျဖတိက်၍ မွန္ကန္ရေပမည္။ ထြင္၍ဆိုျခင္း၊ ရမ္းသမ္းၿဖီးျဖန္းျခင္းမရေခ်။ အခ်ဳိ႔က အေမးသီခ်င္းကို မေျဖႏုိင္ပါက အနီးအနားတြင္ လာေရာက္နားေထာင္သူတို႔ထံမွ တတ္ေျမာက္သူတို႔က ကူ၍ေျပာျပသင္ေပးေနသည္။ ၾသသီခ်င္းသီဆိုေသာ ပြဲတို႔တြင္ ပရိတ္သတ္မ်ား၊ အဘိုးအဘြားမ်ားမွာ စည္စည္ကားကား လာေရာက္နားေထာင္တတ္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႔ ၾသသီခ်င္ၾကီး ကၽြမ္းက်င္သူတို႔က ေဘးနားကူသင္ျပျခင္းကို လက္မခံစတမ္း ဆံုးျဖတ္ၿပီး သူႏုိင္ကိုယ္ႏုိင္သီဆိုၾကေလသည္။
ထိုအခါမ်ဳိးတြင္ ကရင္႔ၾသပြဲမွာ လူပ်ဳိအပ်ဳိမ်ား မိတ္ဆက္ျခင္း ခ်စ္ေရးဆို ဖူးစာေရြးျခင္းအသြင္ မေဆာင္ေတာ႔ေခ်။ ကဗ်ာ၊ လကၤာ၊ ေတးသီခ်င္းတတ္ကၽြမ္းမႈ ႏႈတ္မႈၿပိဳင္ျခင္းသို႔ ကူးသြားေလသည္။ အခ်ဳိ႔ပြဲမွာ မိုးစင္စင္လင္းေသာ္လည္း အရႈံးအႏုိင္မေပးၾက၍ ယိုင္ပတ္ကာ သီဆိုေနၾကသည္။ ထိုသို႔ သီဆိုႏုိင္သူတို႔အား ပြဲဒကာမ်ား၊ လူႀကီးမ်ားက အလံစိုက္၍ ဆုမ်ား ခ်ီးျမွင္႔ေလသည္။
ေရွးအခါက ၾသပြဲတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္း ကာယၾကံ႕ခိုင္မႈ၊ က်န္းမာသန္စြမ္းမႈကို အကဲခတ္ေလ႔ရွိေသာ္လည္း ကိုလိုနီေခတ္က်ေရာက္ၿပီးသည္႔ ေနာက္ပိုင္းတြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ တေျဖးေျဖးတိမ္ေကာလာၿပီး ယခုအခ်ိန္တြင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းမွာ လံုး၀နီးပါးမရွိေတာ႔ေခ်။ ၾသပြဲစလွ်င္စခ်င္း ခလိုင္ေကြမွ စတင္ၾကေလသည္။ သို႔ရာတြင္ အေခၚအေ၀ၚ သံုးႏႈန္းမႈႏွင္႔ပတ္သက္၍ ဆအိုင္ေလာင္ လက္ေ၀ွ႔ေရးျပျခင္းကိုသာ သံုးစြဲေနဆဲရွိေသးသည္။
ကရင္ၾသပြဲသည္ အပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔၏ မိတ္ဆက္ပြဲ၊ ခ်စ္ေရးဆို ဖူးစာေရြးပြဲ ျဖစ္သည္႔အေလ်ာက္ အခ်ဳိ႔မွာ ၾသပြဲတြင္ သီခ်င္းသီဆို မိတ္႔ဖြဲ႔ရာမွ အစျပဳ၍ အသိမိတ္ေဆြ ျဖစ္လာၾကၿပီး ထိုမွ ခ်စ္သူဘ၀ကူးေျပာင္းကာ ဘ၀ၾကင္ေဖာ္အျဖစ္ ခရီးဆက္သြားသူမ်ားလည္း ရွိၾကေပသည္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ၾသပြဲက်င္းပျခင္းမွာ အနည္းအက်ဥ္းသာ ရွိေတာ႔သည္။ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ားတြင္ လံုးလံုးေပ်ာက္ကြယ္လ်က္ ရွိေန၏။ အခ်ဳိ႔ေသာေဒသမ်ားတြင္ ၾသပြဲကို အစဥ္အလာမပ်က္ က်င္းပျပဳလုပ္လ်က္ရွိေသာ္လည္း ေရွးယခင္က ေခတ္စားခဲ႔ေသာ သီခ်င္းႀကီးမ်ားကို လံုး၀သီဆိုေတးဖြဲ႔ႏုိင္ျခင္း မရွိေတာ႔ေခ်။ ေယြးဖူး ေခၚ ေမာင္မယ္ဘြဲ႔သီခ်င္းကိုသာ အမ်ားအားျဖင္႔ ေတးဖြဲ႔သီဆိုႏုိင္ၾကေတာ႔သည္။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အရုိးကို အရြက္ဖံုးပါက အျမစ္ပါျပဳပ္ ပင္စည္ပါခ်ဳပ္ၿငိမ္း၍ ရုိးရာဓေလ႔ အစဥ္အလာတစ္ရပ္ကို မတိမ္ေကာ မေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ ေႏွာင္းေခတ္ ကရင္လူငယ္တို႔က ဆက္လက္ထိန္းသိမ္း သင္႔ေပသည္။
(မွတ္ခ်က္။ ။ဓာတ္ပံုႏွင္႔ ကရင္႔ရုိးရာဓေလ႔ ၾသပြဲအေၾကာင္း ပို႔ေပးတဲ႔ ကိုဆုေတာင္း (ကိုးရီးယား) အား အရမ္းအရမ္းကိုဘဲ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။)
0 comments:
Post a Comment